Konieczna

Cerkiew prawosławna pod wezwaniem św. Bazylego Wielkiego w Koniecznej zlokalizowana jest przy głównej drodze Gładyszów-Konieczna, 500 metrów od przejścia granicznego. Zwraca uwagę swoją oryginalną architekturą, nie spotykaną na terenie Łemkowszczyzny. Ma ona bogatą historię, przede wszystkim przepiękny ikonostas.. Rozpoczęcie budowy cerkwi w Koniecznej rozpoczęto w 1903 roku a w 1905/1907 roku dzięki wiernym z niewielkiej Koniecznej, którzy zbierali pieniądze po całej Europie oraz za oceanem zakończono tzw. „stan surowy”. W 1938 roku wykonano skromną polichromię ścian. Od 1947 roku czyli od chwili wysiedlenia mieszkańców Łemkowszczyzny cerkiew stała pusta. W 1952 zapadła decyzja o jej rozbiórce, zaniechano jednak tego planu. Świątynia zaczęła popadać w ruinę stała przez kilka lat bez drzwi i okien.

Wioska założona została w XVI wieku, była początkowo osadą znana dopiero z lustracji w 1581 r. Była to pierwsza wiadomość o wsi i wówczas wg. K. Rymuta i J. Reigera zwana była Konieczna, przy czym w 1680 r. nazywano wieś Konieczne ( łem. Koneczna ). Nazwa związana z dawnym ?konieczny? tj. znajdujący się na końcu, mająca związek z jej usytuowaniem na końcu, w tym wypadku zarazem na końcu doliny i państwa w bezpośredniej bliskości granicy z Węgrami. Taką samą nazwą Konieczna określano przepływającą przez wieś rzeczkę nad którą znajdują się zabudowania wsi Konieczna.
W XVI w. Konieczna była wsią szlachecką, a w XVIII w. należała do Ankwiczów i Zborowskich. Przez wieś i przez Przełęcz Beskid ( Dujawa ) prowadził stary trakt handlowy. Droga ta łączyła już w XIV wieku Biecz z Bardiowem ( prowadziła przez Rozdziele, Bodaki, Krzywą, i dalej granią Kamiennego Wierchu do przełęczy ).

Pierwsza pisana wzmianka o wsi Konieczna pochodzi z 1570 roku.
W 1581 r. jako wieś szlachecka miała trzy dworzyszcza wołoskie oraz jedno sołtysie i była własnością Piotra Gładysza, pełniącego wówczas także rolę pisarza spiskiego. Należała do parafii w Bednarce.

W 1629 r. wchodziła w skład ziem Powiatu Bieckiego stanowiąc dobra szlacheckie. Rejestry podatkowe z 1629 r. informują, że Jan Domaradzki ? oddał pobory od 3 łanów wałaskich i 2 komorników bez bydła.? W 1680 r. są tu 4 dworzyska wałaskie, a w XVIII w wieś należała do Ankwiczów. W 1791 roku właścicielem dóbr w Koniecznej była Anna Cieńska z Ankwiczów. Następnie właścicielami zostaje rodzina Zborowskich. W 1761 roku liczyła 184 mieszkańców których liczba spadła w roku 1771 do 121 aby ponownie wzrosnąć w 1777 do 200 osób.

W 1880 r tereny wsi obejmowały 1403 morgi gruntów, w tym 218 morgów lasu z których do właścicieli ziemskich (dworu) należało 190 morgów a do pozostałych gospodarzy 28 morgów lasu świerkowego. Ponadto właściciele ziemscy mieli 36 morgów roli i pastwisk, a do pozostałych mieszkańców wsi należało 781 morgów roli, 224 morgów łąk oraz 144 morgów pastwisk.

Według spisu ludności z 1881 roku wieś zamieszkiwało 388 mieszkańców, natomiast według schematyzmów greckokatolickich we wsi mieszkało 425 grekokatolików należących do parafii w Zdyni i 16 rzymskich katolików należących do parafii w Sękowej.

W latach osiemdziesiątych XIX w. we wsi znajdował się urząd pocztowy ( stacja pocztowa ).

Nad wsią w XVIII w. znajdował się duży obóz konfederatów barskich. Powstańcami dowodził tu marszałek Józef Miączyński a często przebywał w tym obozie też Kazimierz Pułaski. Pisane i wydawane za granicą, na terenie dzisiejszej Słowacji ( wówczas na Górnych Węgrzech ) w Preszowie gdzie była siedziba władz konfederacji uniwersały, nie miały w świetle wówczas obowiązujących przepisów mocy urzędowej. Dlatego aby miały moc prawną sygnowano je po polskiej stronie wpisując na nich miejscowość Konieczna. Tak więc efektem tego było to, że właśnie w Koniecznej wydano m. in. akt detronizacji króla i ogłoszenia bezkrólewia. W ten sposób wioska urosła do rangi stolicy konfederatów.

W 1770 roku stoczone zostały tu bitwy z oddziałami rosyjskimi płk. Jełczeninowa i księcia Szachowskiego, który zdobył szaniec 3 sierpnia 1770 roku. Wyparci z zajmowanych pozycji konfederaci, zmuszeni zostali do przekroczenia granicy. W czasie walk konfederatów spaleniu uległo część gospodarstw w Koniecznej.

W 1914 roku władze austriackie aresztowały i osadziły w obozie internowania w Thalerhofie 8 osób, z których zmarł w styczniu 1915 roku jeden osadzony Marko Tomaszewik.
W czasie I wojny światowej Konieczna znajdowała się na pierwszej linii frontu. Do Koniecznej ze Stebnickiej Huty o świcie 3 kwietnia na rosyjską stronę przeszedł liczący 1400 żołnierzy i oficerów, złożony prawie wyłącznie z Czechów, jeden z najstarszych pułków Austro – Węgier 28 c. k. pułk piechoty. Swą główną siedzibę miał w Innsbrucku, ale z uwagi że stacjonował jeszcze w 3 innych miejscach m. in. w Pradze, zwano go ?praskie dzieci?. Jeszcze tego samego dnia zostali dokumentnie obrabowani przez stacjonujących w Koniecznej kozaków z Kaukaskiej Dywizji Kawalerii, a następnie trafili do rosyjskich jenieckich obozów.

W 1921 roku mieszkało tu 324 osoby wśród których było 311 grekokatolików, 10 rzymskich katolików i 3 Żydów.
Wieś w okresie międzywojennym liczyła 60 gospodarstw.

We wrześniu 1939 roku w walce z Niemcami poległo w Koniecznej dwóch polskich żołnierzy z Batalionu Obrony Narodowej ? Gorlice?. Byli to: pochodzący z Kobylanki szeregowy Władysław Jurkiewicz oraz żołnierz z Ropicy Dolnej o nazwisku Zimowski.

Jak wynika z danych w 1947 roku we wsi mieszkało 301 osób.
W dniach 26 – 30 czerwca 1947 roku 283 łemkowskich mieszkańców Koniecznej w ramach Akcji ?Wisła? zostało wysiedlonych na Ziemie Zachodnie.

W latach 1957-1958 zaczęły powracać pierwsze rodziny łemkowskie. Jako pierwsze przybyły rodziny Szmajdów, Bołdysiów, Dyczków, Ksenyczów, Suchowackich, Hyrów i Szewczyków.

W 1969 roku na prośbę mieszkańców utworzono parafię prawosławną. Od tego roku zaczęły się remonty cerkwi, które trwają do dziś. Pierwszy gruntowny remont objął malowanie w środku,(za proboszcza .ks. Andrzeja Jakimiuka).W nastepnych latach przeprowadzono malowanie dachu, wymianę okien i drzwi, wymianę podwalin, konserwację ścian na zewnątrz. W roku 2004 burza poważnie uszkodziła dachowe pokrycie, trzeba było je naprawić. W 2007 roku wykonano instalację odgromową, a w ostatnich dwóch latach wymieniono wszystkie okna w cerkwi. W roku 2010 wykonano prace przy elewacji i wymianie pokrycia dachowego z blachy ocynkowanej na miedzianą.

W 2015 roku dzięki pomocy Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego w Krakowie przystąpiono do renowacji zabytkowego ikonostasu.