O rezerwacie

Rozrzucone gęsto na stoku wzniesienia na południe od centrum Ciężkowic zgrupowanie skał od dawna funkcjonowało w świadomości miejscowej ludności jako miejsce nieprzychylne, tajemnicze, zamieszkiwane przez złe moce. Ci którzy zapuszczali się w to ustronne miejsce opowiadali o fantastycznych kształtach skał przyrównując je do postaci ludzkich, zwierzęcych, wiążąc ich powstanie z niezwykłymi wydarzeniami.
W czasach kiedy ludzie nie posiadali naukowych instrumentów oglądu świata, swoistą formą interpretacji zjawisk i zmian w środowisku były właśnie legendy (Wróbel S., 1998). Nazwa rezerwatu wiąże się z jedną z opowieści o powstaniu skamieniałego grodu. ?Skamieniałe Miasto? jest największą przyrodniczą atrakcją Ciężkowicko ? Rożnowskiego Parku Krajobrazowego, najbardziej znaną i popularną.

W 1931r. ?Skamieniałe Miasto? zostało uznane za zabytek przyrody. Ochroną objęto wówczas 30,49 ha. Rezerwat o pow. 14,91 ha powołano Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego w dniu 12 lipca 1974 roku. W jego obrębie wyróżnić możemy cztery położone w niewielkiej odległości od siebie enklawy. Ochroną prawną objęto szereg wychodni skalnych zbudowanych z piaskowca ciężkowickiego wraz z roślinnością porastającą skały i ich otoczeniem. Wychodnie rozrzucone są na długości 700 m począwszy od strzegących od strony zachodniej ?Skamieniałego Miasta? położonych bezpośrednio nad Białą ?Czarownicy? i skały ?Ratusz?, aż po najwyżej usytuowaną niemalże na szczycie kulminacji Skałki 367 m n.p.m.

Wygląd najbardziej znanej wychodni ziemi tarnowskiej ? ?Czarownicy?, nawiązuje do ludowych wyobrażeń wiedźm. Przypisywano tym kobiecym postaciom nadludzkie moce, umiejętności sprawowania kontroli nad innymi. Stawały się przez to przedmiotem wielu legend i podań. Nie inaczej było i tym razem. Skała o charakterystycznym profilu to czarownica ukarana za złorzeczenie księdzu jadącemu z komunią świętą do umierającego.

Usytuowanie przy drodze wojewódzkiej nr 977 z Tarnowa do Krynicy powoduje, że wiele osób zwraca uwagę na jej charakterystyczny profil. Dzięki swej popularności jest symbolem Ciężkowicko ? Rożnowskiego Parku Krajobrazowego. Z położoną po sąsiedzku wychodnią również wiąże się bardzo ciekawa legendarna opowieść. Rajcy jeszcze nie skamieniałego natenczas miasta, zamiast troszczyć się o los grodu, czas przeznaczali na urządzanie hulaszczych zabaw, pijaństwie i rozwiązłym prowadzeniu. Na efekty nie trzeba było długo czekać. Zamienieni z pełniącym siedzibę rajców urzędzie w skałę ?Ratusz?, umierali w ogromnym cierpieniu, bo choć chcieli ugasić pragnienie nie byli w stanie zaczerpnąć wody z przepływającej tuż obok rzeki. Powrócą do świata żywych tylko wówczas, gdy przepływająca u podnóży skały Biała, dosięgnie szczeliny znajdującej się na jej wierzchołku.

Z każdą niemal wychodnią w ?Skamieniałym Mieście? wiąże się jakaś legenda. A to o rycerzu ? skąpcu, który ze swej zachłanności pilnując wejścia do groty w której przechowywał niegodziwie zgromadzony skarb, umarł z pragnienia, a innym razem o
pustelniku któremu jako jedynemu prawemu pozwolono opuścić miasto przed skamienieniem, a to o księdzu który grając w kości z diabłem przegrał kościół, który również skamieniał (Iwanie R., 1998).

Największą i najbardziej okazałą wychodnią ?Skamieniałego Miasta? jest ?Grunwald?. Pierwotną nazwę ?Piekło? wychodnia ta zawdzięcza ?Tajemniczej Szczelinie?, gdzie według legendy raz w roku pojawiać się mają ogromne skarby. Obecna nazwa nadana
została w 500 rocznicę bitwy z pod Grunwaldem. Tablicę pamiątkową, wykutą w skale w 1910 r. ufundował I.J.Paderewski. Wchodząc do rezerwatu mijamy źródło ?zdrowej wody?, o którym tak zwykł mawiać wielki muzyk i patriota (Pulit F., 1993).

Szlak prowadzi wyłożoną kamieniem drogą do jedynego miejsca w rezerwacie, gdzie istnieje możliwość rozpalenia ogniska. Trochę dalej dochodzimy do Warowni Dolnej i Górnej. Na tej drugiej odnaleźć możemy XIX ? wieczne inskrypcje eksplorujących ten teren. Krótkim szlakiem dość możemy do jaskiń w powstałym na potrzeby budowy linii kolejowej kamieniołomie. Dalej wyobraźnia podpowiada nam nazwy kolejnych skał. Rozpoznajemy bez problemu skały ?Orzeł?, ?Pianino?, ?Pieczarki?, ?Żółw?, ?Piekiełko? i ?Borsuk?. Napotykamy dalej kolejno niewielkie ?Baranki? i ostro zakończone ?Piramidy? ? oberwane fragmenty większej skały zamykającej ?Lisi Wąwóz?.

Na wychodni ograniczającej ?Lisi Wąwóz? odnajdziemy korzeń o wygiętym kształcie przypominający formą ?Aligatora?. Mijamy stojącą samotnie ?Pustelnię? i dochodzimy do ?Baszty Paderewskiego?. Nazwa została nadana wysokiej ambonie w 1985 r., w 125
rocznicę urodzin artysty. Tutaj Tarnowskie Towarzystwo Muzyczne wmurowało tablicę upamiętniającą pamięć wielkiego polityka i pianisty. Przechodzimy obok ?Cyganki? i ?Grzybka? i dochodzimy do polany z której ukazuje się nam widok w kierunku południowym, na Zborowice w Dolinie Białej, Góry Grybowskie ? najbardziej na zachód wysuniętej Beskidu Niskiego i Beskid Sądecki. Dochodzimy do ostatniej na naszej trasie wychodni ?Skałki z krzyżem?, na którą wejść można poprzez wąską, ciasną szczelinę. Z góry roztacza się panorama na Ciężkowice i Dolinę Białej, a w głębi najbardziej na północ wysuniętą część Pogórza Rożnowskiego, Pasmo Wału i Lubinki.

Idąc dalej szlakiem niebieskim biegnącym w kierunku Rzepiennika Strzyżewskiego dochodzimy do pomnika przyrody nieożywionej ? Jar ?Wodospad?. Zaliczany do największych atrakcji turystycznych okolic Ciężkowic, leży już poza rezerwatem ?Skamieniałe Miasto?. Schodząc szlakiem w dolinę, po przejściu przez mostek, należy odbić w prawo i przejść kilkanaście metrów pośród skał.
Popularnie nazywany ?Wąwozem Czarownic?, przybiera postać głębokiej rozpadliny skalnej długiej na ponad 40 metrów i szerokiej do 4 metrów. Ograniczają go kilkunastometrowe ściany skalne z piaskowca ciężkowickiego, często w postaci nadwieszonych ambon. Wąwóz zakończony jest przewieszoną ścianą o wysokości 14 metrów, z której spływa potok tworząc wodospad. W okresie wczesnowiosennym powstaje dużych rozmiarów efektowny lodospad.