Muzykoterapia ? dziedzina posługująca się muzyką lub jej elementami w celu przywracania zdrowia lub poprawy funkcjonowania osób z różnorodnymi problemami natury emocjonalnej, fizycznej lub umysłowej (np. zaburzenia depresyjne, zaburzenia nerwicowe, zaburzenie osobowości; zob. też psychopatologia, dobrostan subiektywny). Tradycje stosowania muzyki w terapii sięgają już czasów plemiennych, kiedy szaman w czasie rytuałów leczniczych stosował śpiew, grę na instrumentach i taniec (zob. ekstaza w religiach naturalnych). Obecnie jest to dziedzina oparta na podstawach naukowych, w której muzykoterapeuta w procesie kształcenia musi przyswoić wiedzę z zakresu wielu dyscyplin naukowych (m.in. psychologia, medycyna, pedagogika, psychoterapia).

Podstawowym środkiem oddziaływania w muzykoterapii jest dźwięk ? muzyka, która często jest wyzwalaczem i katalizatorem przeżyć i emocji. Ze względu na techniki stosowane obecnie w muzykoterapii zasadniczo wyróżnia się podział na:

• ?muzykoterapię aktywną?, do której zalicza się oddziaływania angażujące ?fizycznie? (jak śpiew, gra na instrumentach, ruch przy muzyce, improwizacja)
• ?muzykoterapię receptywną?, której podstawą jest słuchanie muzyki, relaksacja i wizualizacja.

Równolegle istnieje rozróżnienie, bazujące na metodach i podejściach:

• ?muzyka w terapii? ? muzyka stosowana jako element każdej sesji ? istotny, jednak nie zawsze podstawowy; często stanowi tło lub uzupełnienie stosowanych technik psychoterapeutycznych czy ćwiczeń rehabilitacyjnych
• ?muzyka jako terapia? ? postępowania, w których ? w czasie każdej sesji ? muzyce jest wyznaczane priorytetowe miejsce; uznaje się, że już sam kontakt z muzyką, jej odtwarzanie lub tworzenie ma znaczący walor terapeutyczny

Potocznie mianem muzykoterapii określa się niekiedy również terapię zajęciową, w której muzyka, śpiew, czy gra na instrumentach odgrywają podstawową rolę (przyjętym na świecie warunkiem nazywania takich zajęć ?muzykoterapią? jest posiadanie przez osobę je prowadzącą odpowiednich kwalifikacji do wykonywania zawodu muzykoterapeuty).

W sesji muzykoterapii może uczestniczyć każda osoba, bez względu na poziom jej umiejętności muzycznych, stopień niepełnosprawności ruchowej lub intelektualnej (np. otępienie starcze) lub inny rodzaj zaburzeń. Przeciwwskazania odnoszą się jedynie do osób cierpiących na tzw. epilepsję muzykogenną oraz w przypadkach ostrych stanów psychotycznych.

Dla terapeuty oraz dla efektywności terapii liczy się przede wszystkim sam proces, zaangażowanie uczestników. Z tego też względu śpiewu czy improwizacji muzycznych, powstających w czasie sesji muzykoterapii, nigdy nie ocenia się w kategoriach artystycznych czy estetycznych.